In onze dertiende aflevering spreekt Said Bouddouft over Ahmed al-Hiba alias ‘The Blue Sultan’. Deze verzetsleider uit het zuiden van Marokko vervolgt het verzet tegen de Fransen waar zijn vader Ma al- ‘Aynayn mee was begonnen. Marokko bevond zich in roerige tijden. Sultan Abdelaziz was een zeer zwak en kwetsbaar sultan. In het land ontstonden overal opstanden en kwamen lokale verzetsleiders aan de macht. Zo ook al-Hiba. Zijn vader was reeds caid in Tindouf (stad in Algerije) ten tijde van sultan Hassan I.
Said gaat ons meer vertellen over zijn afkomst, opkomst, zijn oproep tot het verdedigen van het vaderland, zijn strijd tegen de Fransen en de Atlas lords en uiteindelijk zijn ondergang.
Ahmed al-Hiba is een van de bekende verzetsleiders die in verzet kwamen tegen het Frans kolonialisme aan het begin van de 20ste eeuw in het huidige Marokko.
Cheikh Ma El Aïnin
De vader van Ahmed El Hiba is Cheikh Ma El Aïnin, de twaalfde zoon (van in totaal achtenveertig kinderen van Mohammed El Fâdil. Deze Mohamed El Fadi is de stichter van de Soefiorde Fadiliyya.
-
Sheikh Mohamad Mustafa Ould Sheikh Mohamad Fadel ben Mohamed Al-Amin is bekend onder de naam Ma El Aïnin/ Ma al-'Aynayn
-
Geboorteplaats: Oualata in het zuidoosten van Mauritanië (zie kaart)
-
Geboortedatum: 10 februari 1831 (volgens Rahal Boubrik); 1830 en 1838 (Andere bronnen)
-
Rond 1898 bouwde Ma El Aïnin een ribat/Zawiya langs de oever van de rivier Saguia el Hamra. Deze plaats is nu uitgegroeid tot wat wij kennen als Smara.
-
Voerde strijd tegen bezettingsmachten in omgeving Chanqutte (nu Mauritanië, provincie Adrar);
-
Ma El Ainin heeft Cape Juby (omgeving huidige Tarfaya) bevrijd van de Schot Donald MacKenzie;
-
Rond 1905 stuurde hij een van zijn zonen, ene sjeik Hassan, naar het Mauritaanse gebied Adrar om daar het verzet tegen de Fransen te leiden
-
Het verzetsleger van deze sjiek Hassan heeft de Franse Xavier Coppolani gedood.
-
Xavier Coppolani, een Franse Algerijn
-
Hij had een plan gemaakt voor de zogenaamde “vreedzame pacificatie” van het gebied dat nu Mauritanië is
-
1899 stuurde hij zijn plan naar Louis Gustave Binger (het hoofd van Afrikaanse aangelegenheden bij het Franse Ministerie van Koloniën)
-
1901: keurde Franse regering het plan goed
-
1902: De Franse regering voegde Mauritanië occidentale toe aan het Frans West-Afrika met Saint-Louis/ Ndar/ als hoofdstad
-
1903: Mauritanië wordt een Frans protectoraat. Coppolani werd tot de Franse commissaris van Mauritanië benoemd.
-
In 1905 is Coppolani gedood
-
Fransen noemden Coppolani “vader van de Franse kolonie Mauritanië”
-
Maures (Moorse stammen) noemden hem de "Veroveraar van de Stille Oceaan”
-
De dood van Coppolani verstoorde de Franse opmars, maar hield deze opmars niet tegen. In 1907 werd Henri Gouraud die daarvoor een opstand had neergeslagen in “de Franse” Soedan (Mali) benoemd tot commissaris en hervatte hij het offensief.
-
Het offensief van Gouraud dwong Ma El Ainin om uit Smara te vertrekken en zich noordelijker te gaan vestigen, namelijk in Tiznit.
-
1910: Slouhstammen kwamen in opstand tegen sultan Abdelhafid en namen de hoofdstand Fes in. Abdelhafid riep de hulp in van het Franse leger die in Chaouia was. Generaal Moinier leidde het leger van Chaoui naar Fes om Abdelhafid te ontzetten. Cheikh Ma El Aïnin wilde dit leger tegen houden en marcheerde vanuit Tzinit met een leger van ongeveer 6.000 soldaten. Dit aantal was te weinig en slechte bewapend t.o.v. het Franse leger. In juni en juli 1910 kwamen beide legers elkaar tegen in Tadla. Het Franse leger versloeg Ma El Aïnin die besloot terug te keren naar Tiznit waar hij kwam te overlijden op 23 oktober 1910. Sommige boze tongen beweren dat hij vergiftigd is in opdracht van sultan Abdelhafid.
-
Ma el Aïnin is begraven in Tiznit en zijn graf is tot een zawiya uitgegroeid.
Na de dood van Ma el Aïnin heeft zijn zoon Ahmed El Hiba zijn plaats ingenomen.
Ahmed El Hiba
-
Geboortedatum: december 1877
-
Geboorteplaats: Azougui, Changata
-
Was erg geliefd bij zijn vader die hem Dalil Alkhayr noemde (دليل الخيرات /Gids voor goede daden)
-
Studie bij zijn vader
-
Dichter/schrijver
-
Hij begeleidde zijn vader tijdens de vele reizen
-
Sultan: Hij riep zichzelf uit tot sultan begin mei 1912, na het overlijden van zijn vader
-
Moukhtar Assousi schreef over zijn bayä: ‘alle geleerden en leiders (in het zuiden) zijn naar hem overgegaan’ (Almaësoul (verhoningt), deel 4).
-
Abdellah al Aroui in Moudakiraat min touraath almagrib deel 5 (memoires uit Marokkaanse erfgoed): ‘Hij nam de titel van de sultan aan, omdat Abdelhafid afstand nam van de troon”
-
Vormde een regering
-
- Caids benoemd
-
- Gevolmachtigden in Tiznit; Tafilalt Broers); Tadla (oom); Rechters;
-
- Regering bestaande uit vertegenwoordigers van verschillende stammen
-
- Eigen bewakingsdienst van 100 ruiters (volgens Moukhtar Assousi);
-
- Eigen vermogen besteed aan de armen
-
Vormde eigen leger: bestond uit studenten van zijn vader, militieleden van verschillende Sous- en Sahara-stammen en zijn familieleden
-
Aanval op Marrakesh
-
9 juni 1912: vertrok uit Tiznit met een behoorlijk leger onder zijn leiding en die van zijn Broer Morabihi Rabboh;
-
Gevechten met milities van Madani Glaoui (Bacha van Marrakesh) en Ärbi Mtouggi (Ait Mtouga: halverwege Marrakech-Agadir)
-
Augustus 1912 nam hij Marrakesh in en gijzelde 9 Fransen (soldaten, arts en viceconsul)
-
Beslissende veldslag: Sidi Bou Othmane, september 1912
-
Lyautey mobiliseerde het Franse leger en legde de leiding in de handen van kolonel Mangin
-
Het leger van Ahmed El Hiba stond onder de leiding van zijn broer Morabihi Rabboh
-
Het begin van dit veldslag was zeer gunstig voor het leger van El Hiba en de Fransen begonnen de hoop op te geven;
-
Maar de qouyad van Atlas keerden zich tegen El Hiba en gingen over naar de Fransen;
-
Het leger van El Hiba werd verslagen en naar het zuiden teruggedrongen en tegelijkertijd werd het verzet van zijn broer in Smara steeds naar het noorden teruggedrongen.
-
Ahmed Al Hiba is overleden 18 juni 1919
Foto
1. Kaart met de geboorteplaatsen van Ma El Ainine en El Hiba
1a. Inzoomen op de geboorteplaat van El Hiba nu
1b Sjeik Ma El Ainine in zijn tent en 1c kamp Sjeik Ma El Ainine waar hij is getekend op basis van de beschrijving van Camille Douls (foto 1d). Camille Douls reisde naar wat nu Mauritanië is geworden en werd aldaar opgepakt door de leiders van de stam Delimi. Hij werd bijna gedood door de Delimi’s en uiteindelijk is hij gered door Ma El Ainine. Over deze periode schreef Camille Douls een uitgebreide verslag : « Cinq mois chez les Maures nomades du Sahara occidental » in Bulletin de La Société de Géographie, septième série, tome neuvième 1888.
2 Zawiya van Ma El Ainine in Smara (toen en nu)
3 Foto Saguia el Hamra in de omgeving van Smara
4 Kaart met Cape Juby en Smara
5 Begrafenis van Cheihk Ma El Ainine in Tiznit (Boulevard Hassan II) die nu ook een Zawiya is geworden
6 Augustus 1912 neemt Ahmed Al Hiba Marrakesh in
7 Morebih Rabbo, broer van Ahmed El hiba nam de leiding van het leger in 1919 over na de dood van zijn broer al-Hiba
9 Franse gijzelaars
10 Franse leger richting Sidi Bou Othmane
11 Kaarten Sidi Bou Othmane
12 Caid Mtougi werd 1ste als vijand beschouwd door de Fransen omdat hij zich onderworpen heeft aan Ahmed El Hiba, later is hij overgegaan naar de Fransen.
13 Caids gaanm over naar de kant van Mangin
14 Franse kranten publiceren verschillende artikelen en cartoons van de hoofdrolspelers toen
Bronnen
-
Moukhtar Assousi, Almaësoul (verhoningt), deel 4.
-
Abdellah al Aroui, Moudakiraat min touraath akmagrib deel 5 (memoires uit Marokkaanse erfgoed)
-
Rahal Boubrik, Saints et société en Islam,
-
La confrérie ouest saharienne Fâdiliyya,
-
CNRS Editions, Paris, 1999
-
Zamane Alqabila (tijdperk van de stam)
-
Assoulta wa tadbir alönef fi almoujtamaä Assahra (Overheid en de beheersing van het geweld in de Saharawische samenleving)
-
Dar Abou Rakrak, Rabat, 2012
-
Ma El Ainine Naëmat Ali, Cheikh Morebih Rabbo alällam almoujahid, Amal, 9de jaargang, nr 25-26, 2002
-
G. M. Désiré-Vuillemin, Cheikh Ma El Aïnin et le Maroc, ou l'échec d'un moderne Almoravide, Revue d'histoire des colonies, tome 45, n°158, premier trimestre 1958
-
David Robinson, Jean-Louis Triaud e.a., Le temps des marabouts
-
Itinéraires et stratégies islamiques en Afrique occidentale française v. 1880-1960
-
Karthala, 1997
-
Camille Douls, Cinq mois chez les Maures nomades du Sahara occidental
-
Bulletin de La Société de Géographie, septième série, tome neuvième 1888
-
Diverse artikelen ui de Franse kranten
Het Riffijnse gedicht van Hamid Boussedra: ‘Revolutie!’
Onze beweging,
is een brandend vuur,
een brief voor de dictators,
van het land en de rechtopstaande bergen.
De wind van verandering blaast,
in ons geliefde Tamazgha,
de harten van de jongeren,
zijn bronnen van hoop,
als de schoonheid van mooie gedichten.
De wind van de verandering blaast,
sommigen omver,
sommigen leven onder de rook.
De vragen van de jongeren,
brengen hoop op een mooie toekomst,
en leidt naar de doven,
en naar degenen die zich verstoppen,
ver weg van de boze verhalen.
Dit is de revolutie,
verander hem niet in riviermodder,
verander hem niet in graven,
zoals degene die ons zijn voorgegaan,
en degenen die nog komen zullen,
dit is de revolutie in onze dagen.
Het gedicht is vertaald door Khalid Mourigh.
De podcast is te beluisteren via:
- Soundcloud
- Spotify
- ITunes
- Google Podcasts
